Historia zamojskiej gminy ลผydowskiej rozpoczyna siฤ w 1588 roku. Zaลoลผyciel miasta, kanclerz i wielki hetman koronny, Jan Zamoyski zaprosiล ลปydรณw do Zamoลcia. Przywilej osiedleลczy dotyczyล jednak wyลฤ cznie Sefardyjczykรณw, a wiฤc spoลecznoลci wywodzฤ cej siฤ z Pรณลwyspu Iberyjskiego. Wysoki status majฤ tkowy tej grupy oraz liczne kontakty handlowe z Bliskim Wschodem miaลy pomรณc w ekonomicznym rozwoju nowopowstaลego miasta ...
Zostaล zaลoลผony na poczฤ tku XVII wieku i zajmuje powierzchniฤ 0,87 ha, na ktรณrej zachowaลy siฤ fragmenty porozbijanych nagrobkรณw i dwa ohele kryjฤ ce szczฤ tki cadykรณw: Naftalego Horowitza i Eleazara Szapiro.
ลปydzi zaczฤli osiedlaฤ siฤ w ลaลcucie w XVI wieku. W 1707 r. odbyล siฤ tam Sejm Czterech Ziem, co ลwiadczy o rosnฤ cym znaczeniu tamtejszej gminy. Po spaleniu siฤ drewnianej synagogi, za sprawฤ fundacji wลaลciciela miasta Stanisลawa Lubomirskiego w 1761 r. wzniesiono murowany budynek. Lubomirski zdawaล sobie sprawฤ z dobroczynnego wpลywu obecnoลci ลปydรณw dla rozwoju miasta. ...
Miasto wzmiankowane juลผ w XIII w., prawa miejskie otrzymaลo w 1377 r. Rozwijaลo siฤ jako oลrodek handlowy na szlaku ze ลlฤ
ska na Ruล Kijowskฤ
. Pierwsze informacje o ลผydowskich kupcach z Kraลnika pochodzฤ
z 1530 r. Mieszkali oni tu pomimo obowiฤ
zujฤ
cego do 1584 r. przywileju de non tolerandis Judaeis, zabraniajฤ
cego ลปydom osiedlania siฤ w obrฤbie murรณw miejskich. Dynamiczny rozwรณj spoลecznoลci nastฤ
piล pod koniec XVI w. Od tego czasu ลปydzi zamieszkiwaฤ zaczฤli w okolicach rynku.
W latach 90. XVI w. w mieลcie ลผyลo 20 rodzin ลผydowskich. Na przeลomie XVI i XVII w. spoลecznoลฤ dysponowaลa wลasnฤ
synagogฤ
(drewnianฤ
, zaลoลผonฤ
najpรณลบniej w 1593 r. i zlokalizowanฤ
w innym miejscu niลผ zachowany obecnie zespรณล synagogalny), cmentarzem, domem rabina, domem kantora i publicznฤ
mykwฤ
...
Wkrรณtce po lokacji ลฤcznej zaczฤli w niej osiedlaฤ siฤ ลปydzi. Zamieszkiwali przewaลผnie obszar poลoลผony na pรณลnoc od rynku. W tej czฤลci miasta, na koลcu ulicy Boลผniczej znajduje siฤ Wielka Synagoga ...
Powstaล w poลowie XVIII w. Zdewastowany podczas okupacji przez Niemcรณw - rozebrano ogrodzenie, zniszczono macewy, uลผyto ich teลผ jako materiaลu budowlanego m.in. dla budynku na zapleczu straลผy poลผarnej. Po 1945 r. nekropolia dalej niszczaลa; PRL-owskie wลadze planowaลy urzฤ dziฤ tam park. W 1987 r. Fundacja Rodziny Nissenbaumรณw przeprowadziลa prace porzฤ dkowe na cmentarzu - teren ogrodzono, postawiono dwa ohele (hebr., namiot - budynek stawiany na grobach cadykรณw i rabinรณw oraz czลonkรณw ich rodzin ...
"Wspaniaลa" - tak opisywali kiedyล odwiedzajฤ cy przysuskฤ synagogฤ. Jeszcze dziล, mimo ลผe obiekt wymaga remontรณw, budowla robi wraลผenie. To jedna z nielicznych zachowanych synagog pรณลบnobarokowych synagog w Polsce i jedyna w regionie. Wzniesiono jฤ w latach 1775- 1790, na planie prostokฤ ta o bokach 35 na 19 metrรณw . Mury zewnฤtrzne i wewnฤtrzne z wapienia ลupanego ลฤ czonego zaprawฤ wapiennฤ ; budynek orientowany, wejลcie w ลcianie poลudniowej, kryty dachem czterospadowym, uskokowym. Elewacje podzielone lizenami, naroลผniki budynku zaokrฤ glone ...
Projekt wykonany w roku 1913 na zlecenie tutejszej gminy ลผydowskiej, byลo pierwszฤ realizacjฤ architekta Ericha Mendelsohna i zapowiedziฤ wielkiego talentu i sลawy. Integralnฤ czฤลciฤ olsztyลskiego projektu Mendelsohna jest obok domu przedpogrzebowego znajdujฤ cy siฤ naprzeciwko, mniejszy budynek, zaprojektowany jako dom ogrodnika, ktรณry wraz z otaczajฤ cym je cmentarzem stanowiฤ wyjฤ tkowy pod wzglฤdem historyczno-artystycznym kompleks zabytkรณw....
Budynek jesziwy znajduje siฤ na przeciwko โBiaลej Synagogiโ. Tฤ sลynnฤ na caลฤ Litwฤ szkoลฤ talmudycznฤ zaลoลผyล w drugiej poลowie XIX w. wybitny teolog i filozof, sejneลski rabin Mojลผesz Icchak Awigdor. Dziฤki swemu ludowo-rewolucyjnemu charakterowi szkoลa cieszyลa siฤ duลผym uznaniem wลrรณd zwolennikรณw ลผydowskiego oลwiecenia. Dziฤki niej Sejny na krรณtko staลy siฤ centrum ruchu haskali dla Litwy. Odbywaลy siฤ tutaj miฤdzy innymi konferencje wybitnych litewskich rabinรณw ...
Sejneลska โBiaลa Synagogaโ, ktรณra swoja nazwฤ zawdziฤcza kolorowi elewacji, poลoลผona jest przy gลรณwnej ulicy miasteczka, ktรณrego centrum mieลci siฤ na osi miฤdzy Bazylikฤ , a synagogฤ wลaลnie. Zostaลa ona zbudowana w 1885 roku w miejsce drewnianej "gontami krytej z wystawฤ od frontu i kolumnadฤ โ. Jest to budowla trรณjnawowa, na planie prostokฤ ta. Architektonicznie wnฤtrze synagogi jest poลฤ czeniem gotyckiej szeลciopolรณwki z barokowym rozwiฤ zaniem centralnym, co podkreลla rozmieszczenie czterech bogato profilowanych filarรณw podtrzymujฤ cych strop ...
Zachowany budynek synagogi ลwiadczy o dawnym znaczeniu orlaลskich ลปydรณw. Do poลowy XX wieku byลa to jedna z nielicznych budowli murowanych w Orli. Legenda gลosi, ลผe zostaลa przebudowana z istniejฤ cego niegdyล w miasteczku zboru kalwiลskiego. Ksiฤลผna Radziwiลลowa miaลa jakoby zaproponowaฤ ลปydom zakup budynku, ale pod warunkiem, ลผe w ciฤ gu jednej nocy zbiorฤ 10 tys. kop groszy. Starozakonnym tak na tym zaleลผaลo, ลผe mieli zgromadziฤ tแบน sumฤ w ciฤ gu godziny ...
ลฤczna
Zamoลฤ
ลaลcut
Kraลnik
Przysucha
Olsztyn
Orla
Sejny
Aktualnoลci dotyczฤ ce tematyki dziedzictwa ลผydowskiego w Polsce. Interesujฤ ce artykuลy, fascynujฤ ce fotorelacje prezentujฤ ce piฤkno i symbolikฤ zabytkรณw pochodzenia ลผydowskiego.
Cykl trzech webinariรณw, organizowany pรณลบnฤ jesieniฤ 2021 inaugurujฤ cy dyskusjฤ na temat historycznej i kulturowej wartoลci materialnego dziedzictwa ลผydowskiego w Polsce, a takลผe wyzwaล stojฤ cych przed partnerami ze strony polskiej i ลผydowskiej zaangaลผowanymi w jego ochronฤ.
Moลผliwoลฤ zaznajomienia siฤ z wybranymi zabytkami dziedzictwa ลผydowskiego w Polsce (synagog, cmentarzy i domu przedpogrzebowego) i zwiedzenia ich na odlegลoลฤ.